Castle heeft in drie seizoenen een lange weg afgelegd. In 2009 was het slechts een vervanging halverwege het seizoen door "die vent van Firefly." Het is sindsdien uitgegroeid tot een hoofdbestanddeel van maandagavond met een groot aantal leuke personages waar kijkers van zijn gaan houden.
Levert de finale van het derde seizoen de verhalen en relaties op die al zo lang aan het opbouwen zijn?
"Knockout" is het nieuwste Castle-verhaal dat zich concentreert op de reeks van de moord op Beckett's moeder. Beckett maakt nog steeds regelmatig uitstapjes naar de gevangengenomen huurmoordenaar Hal Lockwood (Max Martini) die kennis heeft van de onopgeloste zaak van haar moeder. Als hij een gevangene doodt die ook op de hoogte is van de misdaad, roept hij de hulp in van enkele schimmige figuren om te ontsnappen. Als gevolg hiervan moeten Castle, Beckett en de moordcommissie Lockwood opsporen voordat hij Beckett vermoordt.
Voordat we een kritische blik werpen op Castle's laatste aflevering van het seizoen, laten we eens kijken wat het wel en niet is. Castle is een persoonlijkheidsgestuurde show: de uitvoeringen van Nathan Fillion (Richard Castle) en Stana Katic (rechercheur Kate Beckett) en de chemie tussen deze personages brengen de dialoog, zo niet de verhalen, vooruit.
Zonder het luchtige en zelfs flirterige heen en weer, is er niet veel om Castle te onderscheiden van enig mysterie dat de afgelopen twintig jaar is gemaakt - en in feite valt er ook niet veel op dat opvalt. Als je Castle in een veld zou zetten met mensen als The Shield of The Chicago Code, zou het ongetwijfeld de "leuke" show in het stel zijn. Castle is in lijn met Psych, Monk and Bones aan de lichtere kant van het moordmysterie.
Dat wil zeggen tot vanavond. Met "Knockout" neemt Castle een radicale verschuiving in verhalen en sfeer. Voorbij zijn de woordspelingen, de jabs en de goedaardige seksuele spanning tussen Castle en Beckett. De finale streeft ernaar om puur, hardgekookt Manhattan-politiedrama te zijn, tot de nok toe gevuld met professionele moordenaars, vuile agenten en hardhandige dialogen.
De verschuiving is op zijn zachtst gezegd schokkend. Hoewel Castle in het verleden serieuze afleveringen heeft gehad (die bijna allemaal in dezelfde verhaallijn zitten), is het nooit zo donker of humeurig gegaan als de finale. De afleveringen van vorige week hadden bijvoorbeeld de onverschrokken detectives en schrijver-sidekick die de moordenaar van een deelnemer aan een schoonheidswedstrijd betrapten - compleet met een toupetje-sportieve Donald Trump-stand-in. Eerder dit jaar was een hele show gewijd aan de underground steam-punk-esthetiek, met een Back to the Future DeLorean-prop voor een goede maatregel.
Een van deze dingen is niet zoals de andere.
Een beetje donkere smaak toegevoegd aan Castle's goofy fineer is niet per se een slechte zaak - ik hoopte zelfs zoveel tijdens de ontvoering door buitenaardse wezens een paar maanden geleden - maar zoveel drama in de laatste aflevering gieten was een slechte pasvorm om te zeggen het minste. Ik hou van zowat alle personages in de show, van Beckett's bromancerende collega-detectives tot Castle's klankbord moeder en dochter, maar ze hebben gewoon niet de momenten verdiend waarnaar ze reikten in de finale.
Nergens is dit meer waar dan bij kapitein Montgomery (Ruben Santiago-Hudson). Het derde bedrijf zorgt voor een enorme dramatische openbaring die niet goed op de gemakkelijke schouders van het personage past. Het drama en de uitvoeringen voelen zich gedwongen om te passen in het meanderende verhaal van de moord op Beckett's moeder, en Montgomery maakt de aflevering af met een paar actievolle seconden die totaal misplaatst aanvoelen.
Er is een moment waarop de rechercheurs moordzaken en Castle allemaal een plaats delict onderzoeken, uitgedost in respectievelijk hun "POLICE" en "WRITER" kogelvrije vesten. Ik kon het niet helpen, maar dacht: "Wat doet Castle hier?" - wat effectief het gevoel van de finale als geheel samenvat. Castle's slogan van seizoen 3 was "het oplossen van moord is nog nooit zo leuk geweest." Vanavond zijn er geen moorden opgelost en was er nauwelijks plezier te beleven.
Het is niet allemaal slecht. Hoe ingewikkeld de primaire plot ook is, het geeft de kijker een geloofwaardige motivatie achter Beckett's keiharde houding. Degenen die hopen op een romantische meevaller voor de twee hoofdrolspelers zullen enigszins tevreden zijn, hoewel er in de juiste aflevering nauwelijks tijd is om hun gevoelens te verkennen. Het zorgt voor een goede onthulling in de herfst, en de bloeiende romance tussen Castle en Beckett heeft eindelijk de reden en de ruimte om verder te gaan.
Over het algemeen voelt 'Knockout' aan alsof iemand heeft geprobeerd de personages van Castle uit hun gebruikelijke omgeving te halen en ze in een oude aflevering van NYPD Blue te laten vallen. Terwijl de show al jaren rond zijn leuke en geestige stampende terrein draait en een beetje opgeschud zou kunnen worden, is zoveel verandering, zo snel, een slechte zet - en zal nog vreemder aanvoelen wanneer Castle onvermijdelijk terugkeert naar zijn comfortzone in de val.
Volg Michael op Twitter: @ MichaelCrider